DEMOCRACIA. IDEAL Y REALIDAD

Den cada campaña electoral ta haci un apelashon urgente riba ciudadano pa bay vota bou di e pretexto cu ‘Cada voz ta conta’! Asina ta crea e impreshon cu e votador realmente tin influencia riba maneho di gobierno. Consecuentemente esnan cu no ta vota no tin derecho di papia (mas).

Den practica tin duda si e votador di berdad tin asina hopi influencia riba maneho di nos pais. Pa cuminsa no tin diferencia cla entre ideologia di e partidonan. En realidad mayoria di partido a nace despues di conflicto interno personal dentro di e partido original. Pesey tambe casi no tin diferencia entre e programanan electoral, ademas di ta excela den vaguedad y un grado halto di deseo. Consecuentemente votashon no ta tuma lugar tanto a base di un programa atractivo, pero mas bien, pa motibo di e escala chikito, a base di lazo directo cu y popularidad di politico. Despues di votashon, mayoria di biaha no tin mucho posibilidad mas pa influencia maneho. Sinembargo, specialmente e (partido) politiconan ta probecha di un percentahe halto di votashon. Pa nan e ta nifica un stempel di aprobashon y un derecho moral pa goberna a base di e deseo di ‘mayoria di pueblo’.

Pero…por papia di un ‘mayoria di pueblo’? Den e caso aki ‘e mayoria’ ta consisti di e mayoria di votador, locual ta exclui automaticamente un gran parti di ‘pueblo’. Por ehempel, adolescente ta forma un parti grandi di ‘e pueblo’, pero nan no por vota pasobra comunidad ainda ta considera nan como ‘no apto’. Kier men cu mayoria di votador ta bin dicidi tambe riba ‘minoria’ (?) di ‘pueblo’.

Teoricamente mayoria ta manda riba minoria. Den practica sa resulta cu politico sa tuma decishon, aki aya tras di cortina, cu no ta mucho na interes di ‘pueblo’ of asta nan votador, pero mas bien di comerciante of grupo di interes. E ora ey ta trata di un minoria hopi chikito di ‘pueblo’ cu tin un influencia grandi riba maneho. Sa parce cu e interesnan financiero di e grupito chikito di esnan concerni ta mas importante cu e interesnan di ‘pueblo’.

Pero ‘pueblo’ tampoco ta asina uniforme manera ta parce. En realidad, na Aruba e ta consisti di mas di 100.000 individuo cu mes hopi deseo, opinion y interes. E escala chikito ya menshona ta permiti hopi di nan pa probecha directamente di e lazonan estrecho  cu politico. Di e manera aki e clientilismo, o sea e principio di ‘rasga mi lomba pa mi rasgo esun di bo’ cu a causa un desaster financiero na Grecia, por a lanta asina hopi. Na Aruba e clientilismo aki ta mihor conoci como ‘patronahe politico’.

E ex-prome minister di Antia Hulandes Miguel Pourier, durante e simposio di Reino ‘Bon gobernashon den pais chikito’ pa conmemora 40 aña di existencia di Statuut na 1995, no a haci ningun esfuerso pa tapa e problema principal di e politica local. El a indica cu entre otro pa motibo di e escala chikito di nos islanan, patronahe politico a bira un parti integral di nos cultura politico. Asina politica a bira ‘un negoshi di cambio na unda politico ta ofrece e votador bentaha material en cambio pa poder politico’. Segun Pourier patronahe politico pa hopi hende ta e unido manera pa bay dilanti den bida. Asta e ta plantea cu “patronahe politico sin ningun duda tawatin un influencia hopi malo riba calidad di gobernashon di nos islanan y den cierto sentido asta riba mentalidad di nos hendenan como cu nan no tawata mira mas e conecshon entre nan propio esfuerso y desaroyo personal. Nombrashon politico di amigo incapacita te den posishon di maneho a mina calidad di e aparato gubernamental. E votador na su turno a haya mas interes pa promesa politico cu pa intenshon di maneho real di e partidonan. Na su turno esaki a trece hende na poder cu no tawatin ningun problema pa haci uzo di tal practica y cu den hopi caso no tawata apto of asta totalmente incapacita pa e tarea di gobernante’.

Esaki ta crea e impreshon fuerte cu e forma actual di democracia, inevitablemente ta conduci na corupshon. Pasobra den practica ta resulta cu politico ta manipula e sistema pa logra bentaha pa nan mes (es ta di ser elegi pa por manda nos pais), haciendo uzo di ‘e medionan publico’. No ta nan propio medionan, pues nan no tin ningun necesidad pa maneha e placa ey cautelosamente. Al contrario, gastando e placa (asta locual no tin presente mes) riba escala grandi y priminti e votadornan montaña di oro, nan tin mas chens pa keda elegi. Aparentemente pa nan esey ta hopi mas importante cu e interes di pais riba termino largo.

E drispidimento di politico di un banda ta conduci di un banda na parasitismo di esnan cu ta ricibi privilegio, y di otro banda na ineficiencia den e aparato di gobierno. E consecuencianan inevitabel ta crecemento di fayo presupuestal mientras e debe nashonal ta crece sin control. Al fin y al cabo ta esnan di ‘pueblo’ cu ta gana placa cu mester produci e medionan pa paga tur e cuentanan. E pregunta ta si esnan cu a crea e sistema democratico originalmente, tawatin esaki na bista.