RENOBASHON DI ENSEÑANSA - UN REFLECSHON

Cu introducshon di Status Aparte na 1986, Departamento di Enseñansa na Aruba a haya e tarea pa desaroya un maneho di enseñansa nobo. E sistema nobo di enseñansa mester a duna e propio identidad social, cultural y historico un lugar mas importante. A elabora e pensamentonan aki den e SHO-nota, ´Renobashon di Enseñansa: prioridad pa futuro´ (1988).

Na 1989 a publica e nota ´Maneho pa Educashon Profeshonal Basico (EPB)´. E enfoke tawata entre otro pa uni e tres tiponan ya existente di preparashon profesional basico, esta Huishoudschool, ETAO y Scol Tecnico. A formalisa esaki den e scol nobo di EPB na unda alumno ta pasa prome den un ciclo basico di dos aña, sigui pa un ciclo avansa, tambe di dos aña. Despues a continua cu Educashon Profesional Intemedio (EPI).

Desde 1996 a enfoca principalmente riba inovashon di enseñansa preparatorio y basico (Priepeb) y riba enseñansa secundario general. Specialmente pa enseñansa basico, siendo e base pa exito den enseñansa avansa, a skirbi meta hopi idealistico cu despues di 18 aña ainda no a keda traduci pa of den practica. SHA (Stuurgroep Herstructurering van het Algemeen voortgezet onderwijs) tawatin como meta pa modernisa enseñansa den e nivelnan di Mavo, Havo y Vwo. E enfokenan tawata un curiculo nobo,  modernisashon di didactica, mehorashon di cuido di alumno y un calidad (mas) halto di enseñansa.

Banda di e proyectonan aki, cu cada un riba su mes tawata hopi exigente, tawatin un gran cantidad di otro proyecto manera maneho nobo pa idioma, uzo di computer, drop-outs, enseñansa academico, traimerdia, mas conciencia di mayor pa cu enseñansa, educashon pa adulto, centro multidisciplinario pa mucha dificil, un Plan Nashonal pa Enseñansa, un plan nobo di maneho, etc. A pesar cu tur iniciativa tawata di aplaudi y hopi necesario, nan a pone un peso hopi grandi riba e tiki expertonan cu tawatin disponibel. E desbentahanan di un escala chikito a hunga un papel limitativo. Poco poco a bira cla cu e ambishonnan tawata mucho halto. Ademas tawatin e impreshon cu e  grado di idealismo tawata mas grandi cu e sentido di realidad. Esey entre otro a sali na cla den e sistema nobo di Havo y Vwo.

E punto di salida di Ciclo Basico den Enseñansa Secundario General cu ta desemboca den e aña ´transitorio´ (3e clas) cu a la bes ta e prome aña di Ciclo Avansa, ta un formashon general amplio. Entre otro a base di esey a desaroya materia compila´ nobo y a duna cada materia cu a ofrece, un balor igual den normashon. Educashon fisico, formashon artistico y cultural y religion por ehempel no tawata inferior na matematica, Ingles y Hulandes. Pero den esey sí a perde for di bista cu 3e clas ta prepara alumno directamente pa enseñansa na unda e selecshon final pa medio di e examen ta mara estrictamente na e materianan di examen. Esakinan tambe ta decisivo pa admishon pa Enseñansa Profesional Halto y Universidad.

Pesey tambe por a pasa cu alumno cu insuficiente punto pa e materianan di examen Hulandes, Ingles y matematica, pero cu suficiente compensashon di otro materia, asta si nan no tawata materia di examen, por a pasa pa e siguiente grado. Esaki ta e clas di pre-examen, cu norma completamente diferente y consecuentemente nan no tawatin ningun chens. En realidad scol tawata duna alumno un imagen eroneo di nan mes y pues no tawata presta nan ningun servicio cu e norma existente. No ta nada straño cu den Havo 4, na unda e normanan mas bien ta un refleho di e normanan di e examen benidero, ya pa añanan largo apenas 50% di e alumnonan ta pasa e aña. Y ora e restante di alumno di Havo mester midi nan mes cu e examennan traha na Hulanda, al fin y al cabo un parti masha chikito di e alumnonan cu a cuminsa 5 aña prome cu hopi brio den Ciclo Basico, ta pasa nan examen cu exito.

No ta por nada cu recientemente Colegio Arubano mes a tuma e iniciativa pa reduci e gran cantidad di alumno cu tur aña ta faya. Investigashon a demostra cua norma mester aplica pa evita cu alumno ta pasa añanan largo na Colegio mientras cu nan perspectiva pa e diploma tan anhela ta practicamente nulo. E normanan nobo tambe lo reduci e gastonan financiero y social halto cu keda sinta y drop-out ta trece cu n´e.

E protestanan contra norma mas severo na Colegio specialmente for di e gremio politico posiblemente ta basa riba e cultura existente pa ´duna tur hende un chens´. Hacienda esey nan ta nenga e realidad cu te ainda ta imposibel pa puli diamante for di glas. Un comparashon cu e normanan di 3e clas na Hulanda ta mustra cu eseynan ta basta mas severo. Consecuentemente e alumnonan mester produci hopi mas. Como resultado e percentahe di keda sinta ta hopi mas abou. Ta asina cu norma mas severo no necesariamente ta nifica cu mas alumno lo faya, pero al contrario por stimula nan pa pone mas esfuerso y disciplina pa cumpli cu e normanan ey. Y ta hustamente e calificashonnan ey nos alumnonan tin mester despues di a logra nan diploma pa tin exito na Hulanda.

Di mes norma mas realistico no ta e unico solushon pa e problema di keda sinta. Un maneho di idioma efectivo cu un practica di idioma intensivo y dinamico y mas docente cu inspirashon indudablemente tambe lo aporta na miho resultado na scol.